حقوق متهم
حقوق متهم ،چنانچه اشخاص مرتکب اعمالی شوند که آنان را در معرض اتهام قرار بدهد،وفق قانون دارای حقوقی می باشند که از آنان حمایت می شود. ما قصد بررسی این موقعیت های حمایتی را داریم.
بازجویی از متهم
این روند باید با رعایت کامل قانون صورت بگیرد. اقداماتی مثل بستن چشم متهم، نشستن پشت سر، خشونت فیزیکی یا کلامی و تهدید و ارعاب یا بازجویی خارج از مکانه ای شناخته شده ی قضایی، ممنوع می باشد و موجب مجازات افراد متخلف میشود.
بازجویی از خانم ها و افراد نابالغ باید تا جای ممکن توسط نیروهای زن با رعایت موارد شرعی صورت بگیرد.
بازداشت متهم
اگر ضابط قضایی متهمی را بازداشت کند، باید بلافاصله موضوع را برای تعیین تکلیف به مقام قضایی اعلام نماید. ه یچکسی رو نمی توان بدون دستور قضایی بیشتر از ۲۴ ساعت در بازداشت نگه داشت. نگهداری متهم بدون تعیین تکلیف به مدت بیش از ۲۴ ساعت می تواند از مصادیق بازداشت غیرقانونی افراد محسوب بشود و ضمانت اجرایی برای اقدام متخلفانه ضابط در نظر گرفته می شود.
حق ملاقات با وکیل
بلافاصله بعد از دستگیری متهم این حق را دارد که بخواهد با وکیل ملاقات کند. این ملاقات حداکثر میتواند یک ساعت طول بکشد. هم چنین وکیل این حق را دارد که بعد از ملاقات با متهم، نظر مکتوب خودش را در پرونده درج نماید تا به اطلاع مقام قضایی برسد. البته حق دسترسی به وکیل در بعضی پرونده های امنیتی با نظر قاضی ممکنه برای مدتی محدود بشود. بنابراین حتما و حتما قبل از هر اقدامی، تقاضا کنید وکیل در محلی که بازداشت شدید حاضر بشود.
حق مطلع ساختن خویشاوندان
والدین، همسر و خواهر و برادر متهم حق دارند از وضعیت و دلایل بازداشت فرد با خبر بشوند. غیر از موارد خاص که مقام قضایی دستور به عدم ارتباط متهم با اعضای خانواده را میدهد، متهم حق دارد با استفاده از تلفن با اعضای درجه یک خانواده تماس بگیرد و آن ها را از موقعیت و وضعیت خودش با خبر سازد. پس اگر بازداشت شدید بلافاصله از ضابط تقاضا کنید این امکان رو برای شما فراهم کند تا با خانواده یا وکیلتون تماس بگیرید.
حقوق خود را به عنوان متهم مطالبه نمایید!
چنانچه به دلیل اتهامی بازداشت شده اید،این حق را دارید تا از سوی ضابطین به نحو کتبی از حقوق خود مطلع شوید و در قبال آن رسیدی را تقدیم مأمورین نمایید؛ حال اگر حقی از شما در فرآیند بازرسی ضایع شده است،مثلا اینکه به شما اجازه استفاده از تلفن داده نشده یا مورد برخورد کلامی و فیزیکی قرار گرفته اید،میتوانید با درج این موارد در برگه بازجویی شرایط رسیدگی را در مراحل بعدی فراهم نمایید و از ضایع ساختن حق خود به عنوان متهم جلوگیری کنید.
حق سکوت
هر آنچه را که در بازجویی و به هنگام دستگیری بیان کنید یا امضا نمایید، به منزله اقرار محسوب می شود. بنابراین شما باید به جزئیات توجه کافی داشته و از اقرار به هر چیزی پرهیز نمایید.در این راستا از حق سکوت خود استفاده نمایید و قبل از تماس با وکیل خود حاضر به پاسخگویی به هر چیزی نباشید.
اساس بازجویی باید چگونه باشد؟
در بازجویی استفاده از کلمات توهین آمیز، طرح سوالات تلقینی و اغفال کننده و خارج از موضوع اتهام به نحوی که منجر شود اظهارات متهم از روی اغفال، اجبار، اکراه و موارد این چنینی باشد، آن بازجویی قانونی نیست و اظهارات متهم هم در این زمینه معتبر نیست. شما بایستی تمامی این تخلفات مأمورین در راستای رسیدگی به اتهام شما را به اطلاع اشخاص مربوطه خصوصا وکیل خود برسانید تا بتوانید در مراحل بالاتر از این موارد به عنوان ارزشی جهت نقض دادنامه استفاده نمایید.
انتشار هویت متهم
در هیچ یک از مراحل تحقیقات مقدماتی انتشار تصویر و مشخصات مربوط به هویت متهم توسط رسانه ها و مراجع انتظامی و قضایی جایز نمی باشد مگر در مواردی خاص که انتشار این قبیل موارد به درخواست بازپرس و موافقت دادستان ممنوع نباشد.
موارد مجاز در افشای هویت متهم
موارد استثنایی شامل جرایم سنگین مثل قتل ، محاربه ، تجاوز ، قطع عضو و موارد این چنینی می باشد که مرتکب متواری باشد و بازپرس برای شناسایی و دستگیری وی حکم به انتشار تصویرشان بدهد. هم چنین در مواقعی که شخص متهم خود در نزد بازپرس به وقوع جرایم متعدد اقرار نموده اما بزه دیده نامعلوم است.
تقاضای اقدامات احتیاطی
گاهی در جریان فرآیند رسیدگی شخص متهم و حتی خانوادة وی از سوی فرد شاکی مورد تهدید و در معرض آسیب قرار می گیرند که در چنین مواردی حقوق متهم ایجاب می کند که از مقام قضایی تقاضای اتخاذ اقدمات احتیاطی و حفاظتی نماید. این تقاضا از سوی افرادی که قصد دارند در پرونده ای شهادت بدهند و به عنوان شاهد حضور داشته باشند نیز پذیرفته می شود تا هویت آنان فاش نشود.
کنترل موبایل یا تلفن متهم
چنین اقدامی از سوی ضابطین اصولاً ممنوع می باشد مگر در موارد امنیتی یا جرایم خشن که آن هم نیاز به موافقت رییس کل دادگستری استان با تعیین دقیق تعداد دفعات دارد. چنانچه در پرونده ای موبایل یا تلفن شما بدون دستور قضایی کنترل شده و مدرکی از آن استخراج شده باشد، با توجه به غیر قانونی بودن شیوه جمع آوری این قبیل اطلاعات می توانید از وکیل خود درخواست نمایید تا بدان اعتراض نماید.
بازداشت غیر قانونی قابل پیگیری می باشد؛
چنانچه بدون تفهیم اتهام در بازداشت هستید، حتما اعتراض نمایید. در این شرایط دلایل بازداشت باید بلافاصله به صورت کتبی به شما اعلام شود و بازداشت غیرقانونی حتی برای یک ساعت جرم است و قابل پیگیری می باشد.
مهلت کافی برای دفاع
ابلاغ برای حضور در مراجع قضایی ذی صلاح باید به نحو کتبی باشد و حداقل فرصت پنج روزه ای از زمان ابلاغ به فرد متهم جهت آمادگی برای دفاع داده شود. چنانچه طبق ابلاغ کتبی متوجه شدید که تنها یک روز برای حضور در مرجع فرصت دارید می توانید با حضور در مرجع مربوطه اعلام عدم آمادگی برای دفاع نمایید و بازپرس موظف است تا فرصت کافی در این زمینه را به شما بدهد و حتی در موارد خاص می تواند سه روز بیشتر هم برای تدارک دفاع به شما مهلت بدهد.
حضور وکیل در مراحل مقدماتی
متهم می تواند در مرحله تحقیقات مقدماتی یک وکیل دادگستری را به همراه داشته باشد. وکیل متهم می تواند با کسب اطلاع از اتهام و دلایل آن مطالبی را که برای کشف حقیقت و دفاع از متهم یا اجرای قانون لازم بداند را به دادگاه اعلام نماید و ایراداتی را به شکل یا ماهیت پرونده بگیرد و از حقوق موکل خود دفاع نماید. جالب است بدانید که سلب حق داشتن وکیل یا عدم تفهیم این حق به متهم موجب بی اعتباری تحقیقات می شود.