مرور زمان کیفری , کیفر بزهکاران از حقوق جامعه است و این حق نباید به دلیل کوتاهی و ناکارآمدی مراجع قضایی مشمول مرور زمان شود. از این رو ، تعیین مهلتی متعارف برای رسیدگی ، صدور حکم و اجرای مجازات مراجع قضایی را بر آن می دارد که به اقدامات خود شتاب بیشتری دهند.
جهت آگاهی بیشتر در خصوص مبانی کیفری ، با گروه حقوقی وکیل الرعایا همراه باشید.
عبارت است از گذشتن مدت زمانی از تاریخ وقوع جرم یا آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی و یا قطعیت حکم که پس از آن به موجب قانون شکایت در مرجع قضایی مسموع نیست و یا تعقیب و رسیدگی به دعوی عمومی و سرانجام اجرای مجازات منتفی است . در اینصورت می گویند جرم مشمول مرور زمان شده است
مبنای مرور زمان
واقعیت این است که مراجع قضایی که همواره با فزونی شکایات مواجه هستند، باید بتوانند پس از مدت زمانی معقول از پذیرفتن این شکایات خودداری کنند ، به ویژه اگر شاکی یا مدعی خصوصی از حق خود در این مدت استفاده نکند ، رفتار او ممکن است حمل بر گذشت و چشم پوشی از ادعای خود گردد.
انواع مرور زمان
در قانون سه نوع مرور زمان مورد بررسی قرار گرفته است که به شرح ذیل می باشد ؛
۱) مرور زمان شکایت :
مدت زمانی یک ساله است که اگر متضرر از جرم به مرجع صالح شکایت نکند ، حق شکایت خود را ازدست می دهد.مبدأ مرور زمان شکایت یا تاریخ اطلاع از وقوع جرم است که در این حالت فرض بر این است که متضرر از جرم با هیچ مانعی برای شکایت از جرم روبه رو نبوده است؛ یا تاریخ رفع مانع ، در فرضی که متضرر از جرم تحت سلطه متهم بوده باشد یا به دلیلی خارج از اختیار ، قادر به شکایت نباشد و یا تاریخ فوت متضرر از جرم ، به شرطی که دلیلی بر صرف نظر از طرح شکایت نباشد.
۲) مرور زمان تعقیب و صدور حکم :
مرور زمان تعقیب جرم عبارت است از سپری شدن مدتی از تاریخ ارتکاب جرم که دعوی عمومی ساقط گردیده و دیگر نمی‌توان متهم را تحت تعقیب قرار داد.
۳) مرور زمان اجرای حکم:
مرور زمان اجرای حکم یا مجازات ، با صدور حکم محکومیت لازم الاجرا آغاز می گردد و اگر در انقضای مواعد قانونی حکم محکومیت اجرا نشود ، اجرای آن موقوف می گردد، حتی اگر دستیابی به محکوم علیه میسر باشد.
تعلیق مرور زمان
گاه ، اجرای تمام یا بقیه مجازات موکول به گذشتن مدت یا رفع مانعی است . در این صورت ، مرور زمان تا هنگامی که این مدت سپری نشده و یا مانع رفع نشده معلق می ماند. به عبارت دیگر ، مرور زمان در این فرض شروع نمی شود و یا اگر شروع شده باشد ، قطع می گردد. با گذشتن این مدت یا رفع مانع ، مرور زمان جدیدی دوباره آغاز می شود.
آثار مرور زمان
آثار مرور زمان بر دو اصل کلی استوار است ؛ زوال محکومیت و معافیت از مجازات. مرور زمان موجب محو محکومیت کیفری می شود ؛به این معنی که اگر محکوم علیه دارای سابقه محکومیت به یکی از مجازات های تعزیری از درجه یک تا شش باشد و حکم محکومیت قطعی به سبب مرور زمان قابل اجرا نباشد و در این حال مرتکب جرم جدید موجب تعزیر از درجه یک تا شش شود ، رفتار او تکرار جرم محسوب نمی شود.ولی اگر جرم بعدی از تاریخ قطعیت حکم تا زمانی که آثار جرم نخستین تداوم دارد ارتکاب یابد ، قانونگذار جرم دوم را مشمول مقررات تکرار جرم و از موجبات تشدید مجازات تلقی کرده است.
سقوط مجازات
اثر مهم مرور زمان سقوط مجازات است؛ با سقوط مجازات اصلی یا تعزیری ، مجازات تکمیلی نیز ساقط می گردد.ولی مرور زمان تأثیری بر محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی ندارد . این محرومیت ها پس از مرور زمان در مدت زمان مقرر همچنان تداوم می یابند.
نکته
سقوط اجرای مجازات مانع از استیفای حقوق مدعی خصوصی نیست و متضرر از جرم می تواند دعوی خصوصی را در مرجع صالح اقامه نماید.
منبع: وکیل الرعایا
- ۰۰/۰۶/۱۶